Cuentos indigenas de Guerrero On chichiueuentsin Un perro viejo


On chichiueuentsin 

 


Nemia se chichiueuentsin xikitlakualtiaya pampa tlaxijki yejua ika xokixijko ika on apistli, okijto on chichiueuentsin nikontemok se nokniuan, pampa yejua nechilis kenijke nitlakuas opeokimilis akino nokniuan yes, okijto on koyotl ueuentsin yejua nokniuan yes ipan se tonajli olla ipan se tepetl okijtemoko in nokniuan yes oasikokijtok ompauajla on koyoueuentsin kema on chichiueuentsin kimakasia kema okijto on chichiueuentsin maninotsa koyotl nikito on nokniuan yes okinisiuitl on chichiueuentsin okitlatoltike on chichiueuentsin tlenon noteki kijlia nitetemoa se nokniuan okkijlike on chichiueuentsin nikan xinexchia amantsin niuajlao on chichiueuentsin ompa okino kema okijtak yauajlao kuajkilia se totolin okijli aman xitlakua on chichiueuentsin opeo ixtlakua xokitlami okijli on koyoueuentsin tejua xikuas nejua yonixui on koyoueuentsin okasik nochika injuiy iuan omitl okijlike on chichiueuentsin oksepa tiualao chichiueuentsin kema oya icha kuako asik onotekak impan kiauatek un iteko on siuatl okitak on ixuik san iteuey onsiatl okijli in ueuentsin motskuin santiueyi ononkijli on ueuentsin titlajxikein chichiueuentsin okikuato kuitlatl okse nonejli oya okitato in nokniuan oasik kampa okijtoke ipanonamikis in chichiueuentsin on asik okijtok ya uajlao in nokniu okilijke on chichiueuentsin ya yotejko okinenkili on chichiueuentsin kema kijlia nikan xinechia niman niaujlao on koyoueuentsin ouekauito niman on chichiueuentsin kinekiyayaskia niman okijto nikchia achitsin okitak yeualao kuakuikia se chito kijlia se chichiueuentsin niman xtlakuajtiutsi, on chichiueuentsin xokitlami okilijke on koyoueuentsin xikua tejua nejua yonixui, on koyoueuentsin okikua nochi ka omitl, kuakyotlakuake okitike on chichiueuentsin moteke xikipia se kaxtil on chichiueuentsin okinankili kema no teko se kipia se kaxtil uan okikilijke chichiueuentsin san se tepitsin ixnechcha ompa neua nikasi se caxtil achi ueyi niman tejua ti nech xiuitlapanuis kuak ye neua uejka ompa timitsmaka ompa tikuas uan tlayua ompa onoteteka kankochi on kuanakame kana tlakoiuan okikak onokoteteu opui tsatsitiui kikila oska, oska, oska okikitlanui okasito on chichiueuentsin ya yekikuatikakta on kaxtil okilijke on chichiueuentsin otikuili on koueuentsin yeuin kaxtil tlaxtejua yeska yonkatka yo kikuaka okuikak ichan kijlia ilamajtsin xamanili tlaxkajli ximaka kuajli ma ixui niktlatsokama ti pampa kam otikkuili un kaxtil on chichiueuentsin okimakake san kan oixuik okse tonali oya on chichiueuentsin okitato in nokniu oya oasik kan in pariente koyoueuentsin okilijke on chichiueuentsin ketal san ken xmistlakualtia okinankili on chichiueuentsin kema ya yenechtlakualtia okijtok on koyoueuentsin aman tikchiuaske se iluitl tejua tiueli titlatsotsona nejua niueli ni nokuikatika on tlayoua onosentlalijke ichan on chichiueuentsin opeke tlauani kuak yotlatlauanke okilijke on chichiueuentsin mi tokaroa totlatsotsona ni no kuikatis se tlaxuikali uan mas kualtsin okijto on chichiueuentsin tiaue en tlatenko nikan texkaki no teko keman oyajke neka tlatenko ompa opeke, on chichiueuentsin opeu tlatsotsona niman on koyoueuentsin no kuikatia ni man opeu nitotia yejuame omeme kuak okikake on chichime opeu tlajua yejuame onomojtike oyojyake kikan tlami tlapouajli de chichiueuentsin niman koyoueuentsin.

Nombre: Carolina Merino Mateo 
Lugar: Temixco, Mpio. Chilapa de Álvarez, Gro. 
Lengua: Náhuatl 
Región: Centro 1998 
Categoría Infantil 



Un perro viejo





Había un perro viejito al que no le daban de comer porque era flojo; no aguantó el hambre y pensó:
Voy a buscar a un amigo para que me diga de qué forma voy a conseguir algo de comer.
¿Pero quién va a ser mi amigo? ¿A quién se lo voy a decir?, creo que el coyote será mi amigo.
Al otro día, fue al cerro a buscar a su amigo, encontró al coyote, que le preguntó:
  ¿Qué haces aquí?
Contestó el perro:
–Busco a un amigo.
Le dijo el coyote:
  Aquí espérame, ahorita vengo.
El perro viejito quedó esperando, de repente vio a su amigo que traía un guajolote y le dijo:
  ¡Anda, cómelo!
El perro viejo comenzó a comer y no se acabó su comida, vio al coyote viejo y le dijo:
  Usted cómaselo.
Pero el coyote viejito le contestó:
  Por eso ya te estás muriendo, porque no puedes comer.
El coyote agarró al guajolote con todos los huesos y le dijo al perro viejito:
  Mañana vienes otra vez.
El perro se fue a su casa, se acostó en la entrada de la puerta y cuando salió la mujer vio que el perro estaba muy barrigón.






La mujer llamó a su esposo y le comentó:
  Tu perro está muy barrigón, perro flojo, fue a comer co- chinadas.
Al siguiente día se fue a ver nuevamente a su amigo el co- yote, que le preguntó:
  ¿Ya  llegaste?
Respondió el perro:
  Sí.
Entonces el coyote le dijo al perro:
  ¡Espérame, ahorita vengo!
El coyote tar y el perro ya se quería ir. Pero un hombre se levantó y gritó:
  ¡Usca! ¡usca!
El hombre siguió gritando, cuando alcanzó al coyote casi ya se había comido todo; entonces el señor le dijo a su perro:
  le quitaste mi gallo al coyote, si no fuera por ti, ya se lo hubiera comido.
El señor se llevó al perro a su casa y cuando llegó le dijo a su esposa:
  Hazle tortillas calientes al perro y dale hasta que esté bien lleno, gracias a él el coyote no se terminó el gallo.
Al siguiente día, el perro fue a ver a su amigo el coyote, pero inmediatamente el coyote le preguntó al perro:
  ¿Qué tal, todavía no te dan de comer?
Y le contestó el perro:
  Ahora sí, ya me dan de comer.
El coyote le dijo que se esperara un rato; cuando llegó, el perro vio que su amigo el coyote traía un chivo y le dijo:






  ¡Anda, come!
El coyote comió hasta acabar con todo, y le dijo a su amigo:
  Comí mucho, ya me llené porque me comí todos los hue- sos, ¿de casualidad tu dueño no tendrá un pollo?
Contestó el perro:
  Sí, mi dueño tiene un pollo grande.
Y le dijo al coyote:
  Cuando sea más tarde voy a agarrar un pollo más grande y me sigues, te lo voy a dejar un poco lejos para que te lo comas por la noche.
El perro se acostó en donde estaba el gallinero; como a media noche escuchó que un pollo gritaba, entonces el pe- rro ladraba y ladraba para despistar al dueño y que no dijera nada. Más tarde el perro llegó a la casa del coyote viejo para celebrar lo que habían hecho, se emborracharon y comieron hasta llenarse, y le dijo al perro:
   Te toca tocar, a ya me tocó tocar la canción más bo- nita.
Contestó el perro:
   Vamos allá a la orilla del río, aquí nos va a escuchar mi dueño.
Y se fueron los dos a la orilla del río. El coyote comenzó a tocar y el perro a bailar. Al momento escucharon muchos ruidos y se dieron cuenta que eran muchos perros ladrando; entonces estos dos amigos se espantaron y se fueron.





Comentarios

Entradas populares