cuento totonaca el nahual
Kin papá̛tapala
Lengua Totonaca
Ixtsiswama, kilakgólh nak katukuxtu amá smalankgan kalonkgni,
nokgstalalh tantúm takgatakga xkilhyá tajná.
Ktsalanama kchalh nak
kinchik kputsalh kinpapá̛ xakamawani tukakxilhli, nixwi, kpuwa
kamawaní kintsiyuna, xla kinkgalhtilh “niwi min papá̛anit tamawá chawilá,
atapuntsu namin, ikajikuanti”, tsukulh katuwá kilitachiwín, ki̛akgskgawalh.
Xlipuntsú chilh kinpapá̛ kgatsankgakgonit chu
liwaxkgakgma, kmalakatsuwit kwanilh tukpaxtokglhi nak tijia, kin
kgalhtilh: “wix nitưakxilhnitá
nlakpuwanti usu manaxnati, kakilhtata chali tsisa nawaya pinilá”. tlan
kgalhtilh.
Kalh nak kinpulhtatá, xakamajtsú tamá akxni kgaxmatli kintsiyuna
chiwinalh, wanilh kinpapá̛ ni amá akgchan tantúm tajná natsanká atantu, “ni
kalipuwanti”, kgalhtinalh, “nakampara putsá”. kpuwakamatokgokge kstalani
kakxilhi latá chalh nak puxkga tsukulh chiwinán, chiwinán uyu tapalajili
takgatakga wa.
Tsukulh tlawán chalh nak akgtúm puxtilán uyu malakilh chu chapalh
tantúm chawilá kilhtayalh uyu lilh. tsisá xpulhma chichiní kstaknalh xakwí
nakxkilhtúm puxkga.
Tapaxtokgni 1969. Amá chixkú xlilakgapaskán “la gringa”
Nahual
En una obscura tarde de invierno cuando regresaba de mis labores que
solía hacer todos los días en el campo, inesperadamente en el
camino me encontré con un burro que llevaba un guajolote atrapado en el
hocico.
Aunque me resultó
extraña esa visión
insospechada, al llegar a la casa de mis mayores fui en busca
del abuelo para narrarle aquel suceso insólito, pero como no lo hallé en
ninguna parte, decidí contarle a mi abuela los pormenores de ese sorpresivo
acontecimiento. Ella, después de oírme con su habitual paciencia, trató de
tranquilizarme:
-“No tengas miedo, tu abuelo no tarda en llegar. Hace ya un rato que
salió a para traer algunas cosas que le pedí. Y es que, hoy decidí cocinar la
comida de mañana. No te aflijas, tu abuelo no tardará en llegar”.
Más tarde el abuelo, agitado de cansancio, llegó a la casa. Como pocas veces, pidió un
pañuelo para secarse el sudor que le caía del cabello hasta su rostro abrumado
por la fatiga. Entonces, para mis adentros, pregunté. ¿De donde vendría? ¿Quién
lo habría perseguido? No obstante la sofocación que traía a cuestas, cuando me
di cuenta que estaría dispuesto a oírme, pude contarle lo ocurrido, pero él
escasamente me dijo que todo lo que había visto esa tarde no era más que
producto de mi imaginación, o que tal vez lo había soñado.
-“Estás cansado por los trajines que haces todos los días en el campo. Mejor vete a dormir”. –Me dijo
para evitar que pudiera insistir en más preguntas.
Pero no pude conciliar el sueño. Sólo daba vueltas de un lado para otro.
En esas estaba cuando oí que mi abuela le decía a mi abuelo que la carne para
la comida de mañana no iba a alcanzar para todos y que necesitaba más. Mi
abuelo respondió a mi abuela que no se preocupara, que él iría a traer su
pedido.
Como era tanta mi curiosidad por saber a dónde iría el abuelo por el
encargo de mi abuela. Decidí seguirlo.
Así, cuando él llegó al arroyo, se detuvo a la orilla. Se quitó el
sombrero de palma y, después de unos instantes, hizo unos extraños
ademanes, mientras pronunciaba algunas
palabras que no logré entender.
De pronto, su cuerpo se transformó en un animal, parecido al que había visto
esa tarde mientras oscurecía. Inmediatamente, después de esa transformación, se
encaminó a un corral en donde, sin mayores forcejeos, salió huyendo con un
guajolote atorado en su hocico.
Pero, después de haber presenciado esa visión espectral, no supe más de
mí. Al otro día, con un poco de mareo y dolor en la frente, desperté a la
orilla del arroyo.
Comentarios
Publicar un comentario