el perro zabu lengua totonaca
Alejandro era un niño de tres años de edad que vivía en la calurosa
Papantla, ciudad que, -años atrás-, fue conocida en el mundo a
través de la ceremonia de sus intrépidos voladores y por el aroma y el
sabor de las vainas de una orquídea.
Cierto día que solitario estaba jugando en el patio de su casa, por la
noche vio llegar a su padre. Ávido por saber qué le había traído como obsequio
sorpresa, el niño estuvo esperando a que su padre se desocupara de platicar con
su madre a la que, como otras veces, solía contarle los detalles de su viaje.
Más tarde cuando el padre lo llamó para entregarle su regalo, grande
fue su sorpresa al abrir la cajita. De su interior, surgió un pequeño perro con
la piel de color blanco salpicado de manchitas negras.
-¡Es un perro
chihuahueño! –Exclamó de gusto
mientras se lo llevaba de sus brazos a su pecho. Horas
después le puso el nombre de Zabú.
El primer día que el animal estuvo en la casa de Alejandro se la pasó
aullando, en tanto se acostumbraba en su nueva vivienda. Al transcurrir el
tiempo y como Alejandro se tuvo que mudar de casa, el perro, nuevamente se puso
triste y aullaba por el cambio de domicilio.
Sin embargo, esta vez la tristeza del animalito era distinta. No era
una tristeza cualquiera. Así, después de transcurrir unos días de estar y
sentirse solo, dejó de comer. Inesperadamente se aisló y, luego, para no dar
lástima ni causar dolor decidió ir a morir en el monte.
Lengua Totonaca
Alejandro chatum tsu kgawasa nima ix kgalhí akgtutu k’ata, ix lama nak
lhkakná kachikin, -nima
makgasá-, lilakgapáska ix
kgosnanín nak kakilhtamakú chu ix limuksun chu ixtakgalhjuan tawak’at
xanat.
Makgtum kilhtamakú akxni sakstu ix kgamanama katsisní ix kilhtín
chik’i, akxilhli chilh ix tikú, tunkgan katsiputulh tuku ix liminikan, kgalhilh
akxni ix tiku tachiwinankgolh ix nana, chu akxni ix taxtù chu akxni ix taspita
ix litakalhchiwinan la ix aninít.
Astan akxni ix tikú tasanilh ixlakata ix ama maxkí tu ix ama maskiwi,
lipaxawalh akxni makgalhkgelh, taxtuchá starankga tsuchichí chu ix kgalhí makgtsetsakge.
-¡sit’i chichí’!- Lipaxaw akgtasalh akxni ix akgapixtima. Astan
walinilh ix tukuwiní zabú.
Ixlawan chichiní’ lat’a ixlichinkanit nak ix chiki’ Alejandro,
ixkalhwant’asama, ixlakata ni ix smaní nak sasti ix chik’i. Chu Alejandro talakgsiglhí
nak ix chik’i,
chu kgalhwantasapá ix chichí’.
Chi ix talakgapusat tsu kitsistankga yak ixta’chuna. Chu ampá
kilhtamakú chu ix lakgaputsaxnima, yak ixtachuná yak ix wayán. Tasekglhi ni
lakaskilh na akxilhkan akxni na ní, alh akgnitamá nak k’ak’iwín.
Zabú
Comentarios
Publicar un comentario