TLAHTLAPOWALTIN CUENTOS TLEN POWI ITLAHKOTIAN VERSIoN NAHUATL ESPAÑOL4
POYOHLAMATL
WAN ASTOTL
LA GALLINA Y LA ZORRA
santiago cocotlE tEpEpa
zongolica, VERacRuz
Okatka se poyolamatl tlen kahwentlan
omotlakualtemoliaya, wan okinamik
sen astotl tlen nihki ikompa
apismiktoka, ihkuak okittak poyohlamatl,
okili.
—Notlallan otiwalahsiko wan axkan nimitzkuas.
Poyohlamatl omomohti, omotlalo
wan owetzito ipan se
tetl wan omokohkoh. Astotl
okahsito wan okili:
—Axkan keman nimitzkuas. Poyohlamatl omotlatlahtih:
—¡Amo techkua! nimitzilis kanin
kateh miaktin poyohlamatkeh, tlen kualtis tikinkuas. San techkawili ma nimopahtiti.
Astotl okinankili:
—Tlalia amitlah nikinahsis,
welika nimitzkuaki.
Astotl oyahki otlatemoto kanin
poyohlamatl okili; yineli okinahsito miaktin poyohlamatkeh, wan nochtin okinkuah.
Poyohlamatl ichan
omotlatito wan okilkah tlen astotl
okilihtewak. Ihkuak miak tonalli yopanohka, poyohlamatl oksehpan kahwentlan
omotlatemolito wan ompa astotl iwan
omonamik.
Astotl otlahtoh:
—Oksemi notlalan otiwala, axkan welika nimitzkuas. Poyohlamatl
okinankili:
—Otimokahkeh oksekimeh
poyohlamatkeh otikinkuaskia wan amo
yen neh.
Había una gallina que buscaba su comida en un cafetal. En su andar
encontró accidentalmente a una zorra que
por ahí también buscaba su alimento, entonces la zorra dijo:
—Viniste por mi territorio y
ahora te voy a comer.
La gallina aleteó y corrió asustada,
pero al no ver por donde pisaba, tropezó y cayó sobre una piedra
lastimándose una pata. La zorra la alcanzó y cuando estuvo a punto
de comérsela, la gallina lloriquean- do suplicó:
—¡No me comas por favor! Te voy a decir donde hay muchas gallinas para
que puedas comer y saciar tu hambre, sólo déjame ir.
La zorra le contestó:
—Si no encuentro las gallinas
que dices, regresaré y te comeré.
La zorra salió en busca de las gallinas prometidas y cuando las en- contró se las comió todas.
La gallina se fue a esconder a su gallinero, olvidándose del encuentro
con la zorra. Pasaron varios días y al sentir
la necesidad de alimen- tarse,
salió al cafetal y
nuevamente se encontró a la zorra, y esta sentenció:
—Otra vez has venido por mi territorio,
ahora sí te voy a comer. Élla le aclaró:
—Quedamos en que ibas a comerte a las gallinas que te recomendé y no a
mí.
La zorra le contestó:
Astotl okiwalhtoh:
—Neh san nitlalkawa,
axkan sawel niapismiki
wan amo kanah nikahsi tlenon nikkuas.
Wan inon astotl apistoloktli,
okikua poyohlamatl.
Ika inin tlahtolli timomachtiskeh:
Amo nochi tikneltokiliskeh akin yitikixmatih tekahkayawani. Kuali ximixtentlapokah.
—A mí se me olvida todo lo que digo y sobre todo cuando no en-
cuentro que comer, hoy sólo sé que
tengo mucha hambre. Atrapó a la gallina
y se la comió.
Esta cuento nos enseña a no ser
confiados y mucho menos a creer todo lo que nos digan los demás. Abran bien los
ojos.
KIMICHIN WAN
MISTOMEH
EL RATÓN Y LOS GATOS
noé zEpahua namictlE
zongolica, VERacRuz
Sen kimichin techanko okalaktinemiaya,
ihkon tlatlamantli otlachtakakuaya.
Sen tonalli okinnamik
seki mistontzitzinteh tlen inwan
omawiltih, miak omopakiltihkeh, ikinon
kimichin omoyehyekoh, mohmostlatika
omokopaskia.
Okse tonalli
okinnamik miaktin mistomeh
sawel wehweyi wan okinekiayah kikuaskeh. Omotlelo, omotlatitoh wan amo
okikuahkeh, niman okahsik sen
mistonewatl wan okimokenti.
Niman oksemi okinnamik
mistomeh wan amo okixmatkeh kox yeh kimichin tlen achto okikuaskiah,
ikinon okilihkeh:
—Ma tikkuati sen kimichin, ik nikan omotlatih. Wan
kimichin okinnankilih:
—Kemah, tiawih ma
tikkuati.
Mistomeh otlayakankeh,
wan techan okahkalakitoh, satepan
okipanowitoh sen weyatl, ipan sen kuawitl tlen ompa owetoka.
Kimichin okinnawatih
mistomeh achto ma apanokah, ihkuak
oyayah itlahkotian kuawitl, sanelihki okitzinkopki wan omatlawihkeh. ihkon
kimichintzin iselti omokah wan oksehpa
techan tlachtakakuato.
Había una vez, un ratón que andaba por varias casas. En una de ellas,
al entrar, se encontró a muchos gatitos que se pusieron a jugar con él; se divirtió
tanto que decidió frecuentar el lugar.
En cierta ocasión encontró a
muchos gatos grandes, y éstos en lugar de jugar se lo querían comer, pero no
pudieron porque él se escondió. En ese lugar encontró una zalea de gato con la cual se disfrazó, y
cuando los volvió a encontrar le
dijeron:
—Te invitamos a cazar un ratón que anda escondido por estos lugares. Y
él les contestó:
—Sí, vamos.
Los gatos caminaron adelante, se
fueron por el vecindario y al lle- gar a un río, cuando se disponian a cruzarlo sobre un improvisado puente de
madera, mañosamente, el ratón dizfrazado
les propuso que ellos pasaran primero.
Cuando los gatos iban a la mitad del puente, él volteó el tronco y, los gatos cayeron al
agua y se los llevó la corriente. Así,
el ratoncito se quedó sólo, y regresó a
la casa a seguir jugando y comiendo.
MISTONTLI
ITLAXTLAWIL
EL PAGO DEL GATO
ViRginia cocotlE damián
zongolica, VERacRuz
Se mistontli san tekitl okinnonotzaya
sen itzkuintli, yeh okualanki wan okili:
—Amo technonotza tlamo
nimitztetexos wan nimitzkualis monakayo.
Miston owetzkak wan okihtoh:
—Nimotlalos wan nikuawtlehkos, nepa
wehkapan nimitztlatos kenemin
timokuehsowa.
Nochipan ihkon okichiwaya
miston. Se kualkantika,
itzkuintli okiyehyeko:
—Axkan
nimotlatis, wan niman
niichtakanehnentias wan nikitzkiti inon miston.
Miston okochtoka wan
osolontoka, itzkuintli yoliktzin omotokihtia wan okimohtzolo, miston
otzahtzik wan okili:
—!Amo techkua¡ ayakmo nimitznekilis.
Itzkuintli okikahkah.
Mostlatika oksemi miston okinekilito wan yeh okitlakawalti:
—Tlalia amo
timoyektlalis
mistonkakalaxtli,
niktlakewas okse tekuani ma mitzkuaki.
Miston amo
okineltokili, achto okimohmotlak, satepan ika sen tlakotl okitlalaxtzopitih.
Itzkuintli omehtewak
wan okitlakewato sen koyotl ma kikuaki miston.
Ikinon nemechilia noyolikniwah; ¡amo
xitlanekilikah! tlamo
antlapoloskeh, akin tlanekilia nochipa
kahsis itlaxtlawil.
Había una vez un gato, que siempre andaba molestando a un perro. En
cierta ocasión, éste se enojó y le advertió:
—No me estés molestando, porque te voy a morder, te voy a quitar un
pedazo de carne.
El gato se rió de manera burlona y le contestó:
—Sólo que me alcances, soy muy veloz, con facilidad treparé a un árbol, y desde arriba voy a estar viendo
como te enojas.
Y así, el gato siempre molestaba al perro. Un día muy temprano, el perro pensó:
—Me voy a esconder y sin que se dé cuenta, voy a agarrar a ese gato flaco.
Pero la oportunidad se le
presentó cuando el gato estaba durmiendo
y roncando. Entonces el perro lo atrapó, al momento gritó el mini- no:
—¡No me hagas daño! Ya no te voy a molestar.
El perro lo soltó y lo dejo ir. A la mañana siguiente otra vez el gato comenzó a molestarlo, pero
él siguió calmándolo:
—Si no te corriges, voy a decirle a un animal que te coma.
El gato no le creyó y siguió aventándole objetos, y luego con una vara
le pico la panza, lo que enfadó más al can, por lo que éste le encargó a un
coyote que se comiera al gato.
Por eso les digo; ¡Amigos, no molesten a los demás! porque ustedes van
a perder. Al que molesta, siempre le darán su merecido.
MASATL WAN
TEKUANTEMOHKEH
EL VENADO
Y LOS CAZADORES
FlOrenciO sAlVAdOr cOcOtle
OltehuA
zongolica, VERacRuz
Okatkah ome iknimeh,
tlen amo okipiayah
tlen kikuaskeh, wan oyahkeh kuawtlan otekuantemotoh.
Ihtik akawalli onentoka se masatl. Tlakameh tlen ikompa
otekuantemotoh okinamikeh, niman
okimelawilihkeh intepostlatoponil wan okitoponilihkeh. Masatl
otzikuinki, wan amo sen tlemitl
okahxiltihkeh.
Masatl ocholoh, wan
tlakameh wehka okitokakeh, wan amo kanah okahsikeh. Mostlatika
tekuantemohkeh oksemi okichiatoh kanin masatl pahpanowa, ixtakatzin
omotlatihkeh ihtik akawalli, wehkawitl okichixkeh, wan ihkuak masatl onpanoko
niman okitlatoponilihkeh, tlemitl ipan imetz okahxilti.
Yolkatzintliamowehkaowetzito.Tekuantemohkehokimomamaltihkeh wan
inchan okahxititoh. Ompa
okixipehkeh, otlakualchihkeh wan
nochtin chanehkameh oyektlakuahkeh, omoyolchikahkeh wan tepitzin
apistli okichololtihkeh.
Tikmatokeh masanakatl sahpanowa welik, wan ikinon miak tlakameh
kintemowah inon yolkameh. Inon yolkatzitzinteh yitlantokeh, ikinon moneki
tikinmalwiskeh wan ma tikinkawilikan ma
moyolitikah.
Dos hermanos cazadores no
tenían que comer, y pensaron en ir a buscar algún animal comestible al
monte.
Un venado andaba por el bosque
comiendo, sin saber que por ahí estaban
los cazadores. Al llegar cerca de ellos se asustó y salió co- rriendo, le tiraron un balazo sin
atinarle.
El venado emprendió la huida y los hombres lo persiguieron sin al- canzarlo, éste
se escondió sin que lo
pudieran encontrar. Al otro día, los cazadores otra vez fueron a
buscar la presa que se les escapó el día anterior, se esperaron
escondidos entre la maleza
guardando silencio. Al poco rato el venado hizo su aparición.
Nuevamente los cazadores le dispararon,
el noble animal cayó muer- to. Los hombres cargaron su preciada carga
hasta llegar a su casa. Ahí destazaron y prepararon
la carne; los familiares comieron bien ese día, saciando el hambre que
les agobiaba.
Sabemos que la carne de
venado es muy sabrosa, por eso es muy apreciada y buscada por
cazadores. Sin embargo, es necesario reco- nocer que si se siguen cazando
indiscriminadamente podemos acabar con
esta especie.
YAKATANKACHTLI
NARIZ REDONDA
EzEquiEl JiménEz RomERo
tEquila, VERacRuz
Nochipa kualkan, ome
pitzokonemeh omonamikiayah ikxitlan
sen xalxokokuawitl. Sen pitzotzintli nochi itlakayo mihmintik. Iteko
okitokayotiaya: “Yakatankachtli”. Okse
pitzokonetl sentetl xipetztik itlakayo, iteko okitokayotih:
“Pitzoxipetztli”.
Sen tonalli ihkuak omonamikkeh inon pitzokokoneh opehkeh
mot- lahtlapowiah wan
“pitzoxipetztli ” okiwalihto:
—Nikitta toteko kemeh amo nechwelitta wan, nikmachilia kemeh san nechtlawelnotza. Nikitta okachi mitztlasohtla,
mitznotza ika pa- kilistli, amati tlekan ihkon tikateh.
“Yakatankachtli” okinankili:
—Amo ximotekipacho!, toteko techtlasohtla, tikittas ihkuak techtzo-
yoniskeh wan techkuaskeh, nochtin
motenpahpaloskeh wan moma- hpilpihpitzoskeh. Ihkuakon amo kiihtoskeh
koch tiyakatankachikeh noso tipitzoxipetzikeh. Nochi tonakayo, sentetl kiweliliskeh.
Inin tlahtolli kiihtosneki: ihkuak timikiskeh, amikah okachi ipati.
Todas las mañanas se encontraban dos cerditos al pie de un guaya- bo.
Uno era pinto, a quién su amo le llamaba cariñosamente: “Nariz redonda”.
El otro cerdito no tenía pelo
alguno en todo el cuerpo, y su amo le llamaba con enojo “Cerdo pelón”.
En una ocasión cuando estaban platicando, el “Cerdo pelón” dijo:
—Veo que nuestro amo me mal
mira, y siento que me llama con enojo;
en cambio a ti, te quiere más, te llama con cariño, no sé por qué vivimos así.
“Nariz redonda” le contestó:
—¡No te preocupes compañero! Nuestro amo sí nos quiere, verás que
cuando nos guisen y nos coman, hasta los dedos se van a chupar.
Entonces no dirán si somos de nariz redonda o si estamos pelones, pues nuestra carne habrán de saborearla por igual.
Esto quiere decir que después de muertos, nadie vale más ni menos.
ITZKUINWEWE WAN
ITZKUINKONETL
EL PERRO VIEJO Y EL CACHORRO
FlAViO cOxcAhuA rOmerO
ixtaczoquitlan, VERacRuz
Sen itzkuinwewe iselti onentinemiaya, opanoto inawak se nakana- makaloyan, ompa
okittak sen omitl tlalpan owetoka, okiihneki wan omotenpahpaloh, okinekiaya
kikuas, amo kemanian
okittak sen omitl ihkon ik
welik, wan omoyehyeko:
—Tlalia nikwilanas inon omitl, kox itlah nimochiwas?
Niman omotokihtiah kanin
omitl okatka, nihki ompa
oyetoka sen itzkuinkonetl
kakalachtik wan okikuasnekiaya inon omitzintli,
san omochixtoka amo ma kiitta nakanemakani, tlamo welitis okipachiliskia
ikinon amo omotokiaya, itzkuinwewe omoyolewak wan okihto:
—¡Amo nikmawilia nekan
nakanamakani! Nekan omitl welika
nikkuas!
Itzkuinkonetl opehki kiixnahnalka wan ipan omakahkah itzkuinwewe.
Inon tonalli itzkuinkonetl amo
okahsiaya tlenon kikuas.
Nakane- makani okinittak wan
okiaxoyawih itzkuinwewe, inin, omitl
okika- makuik wan otzikuintewak. Ihkuak yokikuaskia, oksemi okittak
itzkuinkonetl ompa mayantok, okiiknomah wan okili:
—Xikkua! Teh okachi tiknehneki ! Ik nepa oksen omitl nikahsis.
Wan oyahtikiski, oksekan
omotlakualtemolito. Amo wehkawitl oko- nahsik
itlakual. Inon tonalli,
itzkuinkonetl wan itzkuinwewe kual- tzin otlakuakeh.
Inin tlahtolli technechtilia
kuali ma timotlayehyekoltikah Tla keh tikpia
tlakualli, xikmaka akin okachi
itech monekis. ¡Xiktlamaka!,
¡amo xitzotzokati!
En cierta ocasión un perro viejo pasaba cerca de una carnicería
y se dió cuenta que estaba tirado
un pedazo de hueso se veía muy exquisito, de sólo verlo se le caía la baba, jamás había
tenido una oportunidad como ésta y pensó:
—Si me acercó a jalarlo, ¿qué podría pasarme?, tan sólo es un pedazo de
hueso.
De inmediato se acercó sigilosamente,
sin ver un cachorro flaco y des- nutrido que estaba sentado justo a la
entrada de la carnicería, también observando el hueso, pero que no se atrevía a
comérselo por temor al carnicero. El perro viejo se animó y entre dientes dijo:
— ¡No le temo a ese carnicero! ¡Me comeré ese rico hueso!
Se fue acercando disimuladamente,
pero nunca imaginó que el cacho- rro se molestaría tanto que empezó a
ladrarle porque también quería comida para ese día. El cachorro sin ningún temor se le enfrentó a mordidas,
y eso alertó al carnicero que lo quiso correr echándole agua que él esquivó.
El perro viejo logró su objetivo, iba a comerse el rico hueso, pero al
observar al cachorrito hambriento le dijo:
—¡Ten come! ¡Te hace falta más a ti que a mí! Enseguida me consigo
otro.
Y así lo hizo. Finalmente los dos perros obtuvieron alimento por ese
día.
Por eso, si tienes posibilidades de darle de comer a quien lo necesita,
¡dale!, ¡no lo dudes!
TLAKATLATZIHKI
EL HOLGAZÁN
lEonEl xoloctlE zEpahua
ixtaczoquitlan, VERacRuz
Okatka sen tlakatzintli
sahpanowa tlatzihki. Kemin amo otekipa-
nowaya amo okipiaya tlen kikuas, ikinon sen yowalli omixewih tetla- llan
eloichtekito. Ihkuak yokitemitih ikostal
owetzki itlawiloni tlen okiwikatoka
owalsewik, ayakmo oxotlak,
oyahki omotlahtitia wan amo
okittak kanik mokxikuepas, ikinon
omostowi.
Ompa tlihtik miak onehnenki ikinon miak osotlawik. Tlalpan omo-
tzoponih wan okochki, ihkuak oihsak, ok
tlayowahkan okatka, ni- man opehki kitemowa kanik kisas, kemin
amo okahsik, omoyolkuiti wan okiyehyeko:
—Axan! kenemin nikisas? Tlalia
amo nitlachtekiskiah, tlasi noko- chanko
nikochtok.
Satepan chikawak okuawtzahtzik:
—Techpalewikah! Amo kualti nikisa!
Sen tetah, kualkantzin otlachiato imilah, wan okittak miak milowatl
chapantok wan elotl okikuihkuilihkeh.
Ompa okikak ihtik se weyi ostoktli, sen itlakaikni otzahtzitoka, nimantzin okinnotzato okse- kintin iyolikniwah ma kipalewikah kikixtiskeh. Ihkon okikixtihkeh inon tlatzihkatlakatl
iknochi ipoxah tentok ika kuahkuali elotl. No- chtin tlakameh okiixilihkeh:
—Tla keh yen teh titlachtektinemih! Yeh okiwalihtoh:
—Techtlapohpolwikah noyolikniwah, ayakmo nemechtlachtekilis ni-
tekipanos wan nikuepas tlen onikichtek.
Mostlatipan chikawak
opehki tekipanowa wan ihkon okimotlanili it- lakual. Xikahsikamatikah inin
tlahtolli: Tlalia itlah ankinekih, oka-
chi kuali
xitekipanokah, wan amo xitlachtekikah.
Hubo una vez un hombre perezoso, no trabajaba, y por eso no tenía qué comer. Una noche se
atrevió a salir a robar elotes. Al estar
lle- nando su costal soltó la lámpara que llevaba y se apagó. Se alejó de ahí
temiendo ser descubierto, y sin darse cuenta cayó en un sótano, durante largo rato buscó una salida, hasta que se
cansó.
Por el cansancio se quedó dormido sobre el suelo y no vio el amane- cer
porque dentro del sótano estaba
oscuro. Así, comenzó a buscar una salida por todos lados. Al no encontrarla se arrepintió de su mala accion y pensó:
—¿Y ahora? ¿Cómo voy a salir? Si no hubiera venido a robar estuviera
durmiendo en mi cama.
En su desesperación, empezó a gritar diciendo:
—¡Ayúdenme!, ¡no puedo salir!
El dueño del maizal lo fue a ver, se dio cuenta que muchas plantas estaban tiradas y sin
elotes, a la vez escuchó gritos de alguien, pro- venientes del sótano que se encontraba en su terreno. De inmediato buscó a sus amigos para sacarlo,
y después de un rato de esfuerzos salió junto con un costal de los mejores
elotes. Disgustados los pre- sentes le reprocharon:
—Así que, ¡tú eres quien roba los elotes! El hombre flojo contestó:
—Perdóname por meterme a robar en tu terreno, no volveré a hacer- lo, voy a devolver lo que
te quité, con mi trabajo.
Así lo hizo, ya no volvió a robar, mejor se puso a trabajar para ganar-
se la comida. Aprendan la lección. ¡Trabajen! ¡No roben!
ICHPOCHTLI TLEN
OKIMONAMIKTI TLAWELILOKTLI
LA MUCHACHA QUE SE CASÓ CON EL DIABLO
Juan tzanahua anastasio
tExhuacan, VERacRuz
Okatka sen ichpochtli, tlen
miak omoweynekiaya. Sawel
kualtzin omottaya. Ikinon
okiyehyehkowaya:
—Itech inin
altepetl amonkah sen
telpochtli kemin neh
nikneki, tlen iwan onimonamiktiskia.
Ichpokatl amo
okinneltokiliaya nochtin telpochtin
tlen okintlahtla- powiaya, san okihyehyekowaya:
—Telpochtli tlen nechmonamiktis, moneki yetos
kualtzin wan to- minyo.
Ikinon amo okahsiaya
akin kimonamiktilis, sen
tonalli okitlapowi sen telpochtli
tominyo wan amo okinankili,
ichtakatzin omoyehye- ko:
—Inon telpochtli miak
tomin kipia, okichiwaskia iwan nimona- miktis... san keh nikitta amo kualtzin.
Okse tonalli,
okitlapowi tekiwahtlayakanki itelpoch,
wan nihki amo okiyeknankili,
oksemi omichtakatlapowi:
—Inon telpochtli sawel kualtzin, kualtiskia nikmonamiktilis… ¡ma- chitlah
tomin kipia…!
Ihkon nikan
nepan onenemiaya. Ahsik sen tonalli, okintlahpaloto itlaiwah
tlen wehka ochanchiwayah, oahsito kanin ohtli nawkan moxelowa.
Ompa okittak sen
telpochtli santekitl kualtzin, wan tzopontiwitz ipan sen yolkatl tliliwik, inon
telpochtli kuahkuali itzotzol
kikentiwitz, omottaya miak tomin
okipiaya. Kanin okinamik, telpoc htli niman okili:
En un pueblo pequeño una muchacha que creia ser muy bonita, por sobre todas las demás sentía que nadie la
merecía, que era única en el pueblo, y sólo por este hecho, pensaba:
—En este pueblo no existe el muchacho que me merezca, nadie de aquí
puede casarse conmigo.
Siempre vacilaba con todos y con nadie se portaba seria. En cierta ocasión le habló el hijo del
hombre más rico del pueblo. Y pensó:
—Este es rico… pero feo, no me conviene.
En otra ocasión, fue el hijo de la máxima autoridad municipal, pero tampoco le correspondió
porque aunque guapo, era pobre. Dijo:
—Este es guapo… pero no tiene mucho dinero.
O sea que el hombre con el que quería casarse debería ser guapo y adinerado.
Así pasó el tiempo sin cambiar su actitud,
y cierto día fue a visitar a sus tíos que vivían lejos del pueblo, y al
pasar por un cru- cero vio que se acercaba un joven guapo y bien vestido,
cabalgando en un caballo negro. A simple vista se pensaría que se trataba de una persona adinerada.
Cuando se encontraron el joven le habló con fines matrimoniales y ella de inmediato le contestó de la siguiente manera:
—Si en verdad me quieres, vamos a casarnos dentro de ocho días.
Llegó el día en que se casaron y se dirigieron a la casa del joven, la cual estaba
deshabitada y en penumbras. A la hora de dormir, la joven arregló el
lugar en que dormirían, mientras que su esposo daba de comer a su caballo.
—Tlalia tehwatzin
tikmonekiltis tiyetos nosiwatzin,
axkin tiktlalis- keh tonalli ihkuak timonamiktiskeh.
Ihkon ichpochtli omichtakayehyeko:
—Axan keman yonikahsik telpochtli
tlen nopakilis. San niman okinankili:
—Tla yinelli techtlasohtla, chikomaxan timonamiktiskeh. Kuali omoyektlapowihkeh wan sehsekan oyahkeh inchan.
Ihkuak ahsik inon
tonalli, omonamiktihkeh, oilwichihkeh wan kual- tzin otlahtlakuahkeh. Niman
telpochtli ichan okiwikak
inamik, ompa kalihtik tlakawtok. Kallan otlamixtenki wan otliowak.
Satepan siwatl omotlasowih, telpochtli otlasewih wan inawak omokochtekato ika
nochin itlakem. Miak tonalli opanotiah,
wan telpochtli nochipan ihkon
okichiwaya, ichpochtli omoyehyeko:
—Tlekan ihkon kichiwa
nonamik, Koxamo itlah kimotlatilia?
Sen yowalli
ihkuak kuali yokochki
itlaka, yoliktzin okimahmaso. Sanelihki okimachilito itlakayo
sawel tzohmio wan kuitlapileh. Okahsikamah, inamik tlen inawak okochtoka, amo
nelli tlakatl, yen tlawelilok. Inin wewetlahtolli
kihtosneki: Tlalia se takko kahki sapa- nowa kualtzin, amo kipia tlen moweyinekis, wan amo san yeh
tomin kitzintokatinemis. Tla keh ihkon kichiwas,
Welitis yen tlawelilok kahsiki wan kualtis
kimonamiktilis.
Ella observó que su cónyuge se acostaba con toda su vestimenta, lo que despertó dudas en la muchacha sobre la
personalidad de su es- poso. Éste,
siempre evitaba estar con ella al momento de cambiarse la ropa.
Una noche ella se dispuso a
descubrir lo que escondía su marido. Esperó a que se durmiera y comenzó
a meter las manos bajo su ropa. Grande fue su sorpresa al sentir que todo el cuerpo estaba peludo, pero además tenía cola. Fue entonces cuando se dió cuenta que se había casado con el diablo.
La enseñanza de este cuento es
que las muchachas no deben preocu- parse tanto por la belleza física, ni por
los placeres que produce el dinero en abundancia. Lo más preciado de toda persona es la senci-
llez y belleza interna que son los
valores morales.
Comentarios
Publicar un comentario